Εκατομμύρια χρόνια εξέλιξης του εγκεφάλου μπορούν και μας προσφέρουν τώρα πια γνώσεις αιχμής. Γνώσεις που μπορούν όχι μόνο να φανερώσουν τον λόγο της συνεχούς συγκέντρωσης μας στα αρνητικά αλλά και ξεχωριστές λύσεις για να αλλάξουμε τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα. Η κάθε εμπειρία κρύβει μοναδικά μυστικά και εμείς, ως εξερευνητές και αναλυτές του ίδιου μας του εαυτού, καλούμαστε να τα ανακαλύψουμε.
Τα Αρνητικά Κατάλοιπα της Ανθρώπινης Εξέλιξης
Η Λίθινη Εποχή δεν ήταν μόνο απλή. Ήταν μια συνεχής επαγρύπνηση για απειλές και θανάσιμους κινδύνους. Το σήμα κατατεθέν των διαφόρων ειδών του homo ήταν φάε σήμερα που έχεις τροφή και κυρίως μην γίνεις εσύ τροφή.
Ο εγκέφαλος έμαθε από τις αρχές της εξέλιξης του να ψάχνει συνεχώς για ενδεχόμενες απειλές στο εξωτερικό περιβάλλον. Ακόμα και όταν είμαστε χαλαροί και ήρεμοι ο εγκέφαλος μας συνεχίζει να ψάχνει για πιθανούς κινδύνους ή ενδεχόμενες απογοητεύσεις. Αυτή η διαδικασία έχει ως συνέπεια στο πίσω μέρος του εγκεφάλου μας να υπάρχει μια μικρή αλλά ακούραστη αίσθηση ανικανοποίητου ώστε να κινητοποιεί αυτή την διαδικασία της συνεχούς παρατήρησης και εντοπισμού πιθανών απειλών. Το αποτέλεσμα είναι πως τα αρνητικά ερεθίσματα είναι πολύ πιο έντονα απ’ ότι τα θετικά.
Οι αρνητικές εμπειρίες με τον καιρό υπερισχύουν έναντι των θετικών. Τείνουμε να προσπαθούμε περισσότερο να αποφύγουμε τα αρνητικά παρά να προσεγγίσουμε τα θετικά. Το κύριο μέλημα μας τις περισσότερες φορές είναι απλά να τερματίσουμε αντί να τερματίσουμε πρώτοι!
Ο εγκέφαλος υπέρ – εκτιμά τις απειλές και υποτιμά τις ανταμοιβές
Πως η Αρνητική Εμπειρία Χτυπά την Μνήμη του Εγκεφάλου
Η explicit memory του εγκεφάλου περιλαμβάνει γνώσεις κυρίως εγκυκλοπαιδικής φύσεως. Γνώσεις όπως για παράδειγμα το πώς είναι ένα ποδήλατο ή τι σχήμα έχει η Γή. Η Implicit memory περιλαμβάνει γνώσεις όπως το πώς οδηγούμε ένα ποδήλατο ή πώς να οδηγούμε μια συζήτηση με ένα φίλο. Όμως εκτός αυτών των γνώσεων περιλαμβάνει συναισθηματικά στοιχεία παλιών εμπειριών, προσδοκίες, μοντέλα σχέσεων και γενικότερα την συνολική εσωτερική ατμόσφαιρα του μυαλού μας.
Δυστυχώς, οι εμπειρίες που συνδέονται με αρνητικά συναισθήματα αποκτούν ένα είδος προτεραιότητας όσον αφορά την αποθήκευση τους στον δεύτερο τύπο μνήμης του εγκεφάλου.
Με τον ένα τρόπο ή τον άλλο, τα αρνητικά νοητικά πλαίσια, όταν επαναλαμβάνονται, μετατρέπονται σε αρνητικές νευρολογικές συμπεριφορές του εγκεφάλου. Από την άλλη, οι θετικές εμπειρίες δεν έχουν μεγάλη χρονική διάρκεια στην μνήμη μας. Αυτό συμβαίνει για δύο λόγους:
Προσπερνάμε πολύ γρήγορα τα θετικά γιατί είμαστε συνεχώς απασχολημένοι στο να επιλύσουμε το επόμενο πρόβλημα που έχουμε μπροστά μας, ξεχνώντας ότι οι θετικές εμπειρίες και τα καλά νέα είναι παντού γύρω μας. Ένα χαμόγελο, μια ξεχωριστή καλημέρα και φυσικά καρδιές ακόμα να χτυπούν.
Όταν τελικά αναγνωρίζουμε ένα θετικό συμβάν μετατρέπεται πολύ γρήγορα σε παρελθόν. Φέρνουμε εις πέρας μια δύσκολη δραστηριότητα και στιγμιαία μετατοπίζουμε την προσοχή μας στην επόμενη. Είναι λες και πιέζουμε τον εαυτό μας να είναι συνεχώς απασχολημένος με την αναζήτηση μιας μελλοντικής επίτευξης. Είναι σαν να δημιουργούμε το παράδοξο ότι η αξία της ενασχόλησης με την επίτευξη είναι σημαντικότερη από την επίτευξη την ίδια.
Είναι καθοριστικό να αφήνουμε χώρο και χρόνο στον εγκέφαλο μας να βιώνει με ένταση τις θετικές εμπειρίες
Βέβαια, οι παραπάνω διαδικασίες έχουν δύο σοβαρές επιπτώσεις: Αυξάνουν την ένταση των αρνητικών εμπειριών και μειώνουν αισθητά την ένταση των θετικών. Η ασταμάτητη επαγρύπνηση μας σπρώχνει να εστιάζουμε συνεχώς την προσοχή μας στο τι πήγε άσχημα ή στο τι μπορεί να πάει λάθος.
Η υπέρ – αντίδραση στην εξωτερική πραγματικότητα είναι ουσιαστικά υπέρ – αντίδραση στις ίδιες μας τις σκέψεις
Παρόλο που μπορεί οι συγκεκριμένες διαδικασίες του εγκεφάλου να είναι εξαιρετικά σημαντικές από εξελικτικής άποψης και επιβίωσης, εν κατακλείδι στρέφονται ενάντια σε μια ποιοτική καθημερινότητα.
Η Νευρολογία του Πράσινου Εγκεφάλου με Απλά Λόγια
Τα βασικά μέρη του εγκεφάλου που στήνουν την σκηνή της υπέρ – αντίδρασης είναι η Αμυγδαλή, ο Υποθάλαμος και ο Ιππόκαμπος. Όταν η εξωτερική πραγματικότητα φιλτράρεται ως απειλητική, η Αμυγδαλή στέλνει σήματα συναγερμού στον Υποθάλαμο και στο Αυτόνομο Συμπαθητικό νευρικό σύστημα. Με την σειρά του ο Υποθάλαμος στέλνει σήμα για να ελευθερωθούν αδρεναλίνη, κορτιζόλη και νεροπινεφρίνη με τις τελευταίες να είναι χαρακτηριστικές στρεσογόνες ορμόνες.
Παρόλο που η φύση του εγκεφάλου είναι κάποιες φορές απογοητευτική, δεν σημαίνει ότι στερέψαμε από επιλογές. Τα ανώτερα τμήματα του εγκεφάλου μας επιτρέπουν να προβαίνουμε σε εκπληκτική Ψυχολογική διαδικασία που ονομάζεται metacognition, και συμβαίνει όταν αποκτούμε επίγνωση των σκέψεων μας.
Μπορεί ο τρόπος που φιλτράρουμε την εξωτερική πραγματικότητα να είναι υποσυνείδητη διαδικασία όμως έχουμε επιλογή:
Μπορούμε να επιλέξουμε σε τι πράξεις θα προβούμε όταν βιώνουμε μια αρνητική σκέψη
Όταν ο εγκέφαλος βρίσκεται στην πράσινη ζώνη και δεν αποσπάται από απειλές ή πιθανές αποτυχίες, το νεύρο – χημικό oxytocin μαζί με ενδορφίνες και το παρασυμπαθητικό τμήμα του νευρικού μας συστήματος, μας τοποθετούν σε μια χομεοστατική διαδικασία.
Ο εγκέφαλος ηρεμεί και είναι καλύτερα προετοιμασμένος για την διαχείριση μελλοντικών προκλήσεων. Ακόμα, ο Υποθάλαμος(υπεύθυνος για δίψα, πείνα και λαγνεία) χαλαρώνει με αποτέλεσμα η αίσθηση της παρόρμησης να πέφτει.
Το πώς αντιλαμβανόμαστε και έπειτα το πως χρησιμοποιούμε προς όφελος τα συναισθήματα μας είναι ένα αισιόδοξο μονοπάτι προς ένα ξεχωριστό μέλλον. Ο εγκέφαλος δημιουργεί κόσμους. Εμείς απλά τους διαμορφώνουμε.
Χρήστος Παπανίκας
Πηγή humanadvanced.com
